piątek, 13 września 2019

KALENDARIUM: 13 września

125 lat temu urodził się Julian Tuwim (ur. 13 września 1894 w Łodzi, zm. 27 grudnia 1953 w Zakopanem) – polski poeta żydowskiego pochodzenia, pisarz, autor wodewili, skeczy, librett operetkowych i tekstów piosenek; jeden z najpopularniejszych poetów dwudziestolecia międzywojennego.
Po ukończeniu łódzkiego gimnazjum, Tuwim studiował prawo i filozofię na UW. Jako poeta debiutował wierszem „Prośba” w „Kurierze Warszawskim” (1913), który podpisał inicjałami St. M. (skrót od imienia i nazwiska Stefanii Marchew - jego przyszłej żony, z którą pobrali się w 1919 r.). Szybko zaczął uczestniczyć w kulturalnym życiu stolicy - współpracował z pismem studenckim „Pro arte et studio”, a w 1918 roku znalazł się wśród współzałożycieli kabaretu literackiego Pikador i poetyckiej grupy Skamander. Ukazał się też jego debiutancki tomik pt. „Czyhanie na Boga”.
W czasie II wojny światowej emigrował do Rumunii, Portugalii, Francji, Brazylii, i w końcu do Stanów Zjednoczonych. Współpracował z pismami polskimi wydawanymi na emigracji, wśród nich z takimi tytułami jak „Wiadomości Polskie” i „Nowa Polska”. Julian Tuwim powrócił do Polski w 1946 r.. W latach 50. był kierownikiem literackim w Teatrze Nowym. Jego utwory dla dzieci („Lokomotywa”, „Słoń Trąbalski”, „Zosia-Samosia”) zostały na trwałe w kulturze polskiej. Jego najważniejsze tomy poezji to: „Sokrates tańczący”, „Słowa we krwi”, „Rzecz czarnoleska”.
W twórczość Tuwima wpisany jest specyficzny humor, spojrzenie świeże i bystre. Był z pewnością dobrym modernistą, a nawet postmodernistą, a to z uwagi na odpowiednie podejście do warstwy tekstualnej. Poezja Tuwima nie należy z pewnością na najłatwiejszych, uważana jest raczej za jedną z najtrudniejszych, a to z uwagi na występujące tam częste gry słowne, czy też obecność zwielokrotnień znaczeniowych jednego wyrazu poprzez użycie słów innych. Cechą giętkości i błyskotliwości tego języka opatrywany jest koloryt humorystyczny, ale i jest tam uwypuklenie natury języka.
W początkowej fazie twórczości (zbiory "Czyhanie na Boga", 1918; "Sokrates tańczący", 1920; "Siódma jesień", 1922; "Wierszy tom czwarty", 1923) wyrażał bunt przeciw młodopolskiej formie poezji (dekadenckim nastrojom i manierze językowej), głosząc optymizm i witalizm, urbanizm, wprowadzający na karty poezji miasto w jego dniu powszednim. Kreował nowego bohatera lirycznego - mieszkańca miasta, upodabniał utwór poetycki do żywej potocznej wypowiedzi z jej wulgaryzmami i trywializmami. Często wprowadzał do liryki gatunki wypowiedzi takie, jak obrazek rodzajowy i poezja rozmowy. Dążył, tak jak wszyscy skamandryci, do upowszechnienia liryki i stworzenia odmiennego modelu jej funkcjonowania niż elitarno-artystowski.
W późniejszych latach - od tomu "Słowa we krwi" (1926) poprzez "Rzecz czarnoleską" (1929), "Biblię cygańską" (1932) do "Treści gorejącej" (1936) - pojawiają się i nasilają w jego twórczości elementy goryczy, poeta sięga po wzory klasyczne (Jan Kochanowski), romantyczne i norwidowskie. Do głosu dochodzi niepokój zarówno w liryce osobistej, jak i społecznej. Równocześnie coraz doskonalsze operowanie przez Tuwima formą, wirtuozeria w operowaniu słowem i obrazem staje się - w połączeniu z rozmiłowaniem w wielkiej tradycji - źródłem swoistej poetyckiej filozofii koncentrującej się na zagadnieniu słowa-znaku i jego stosunku do desygnatu, wiedzie w krąg problemów języka ku baśniowej etymologii słów, ich "poetyckiej alchemii".
W latach wojny poeta pracował nad liryczno-epickim poematem "Kwiaty polskie", wydanym w 1949 roku, nawiązującym do tradycji romantycznego poematu dygresyjnego, jednak jedynie w swoich fragmentach osiągającym poziom przedwojennej liryki Tuwima.
Był także zbieraczem ciekawostek z zakresu kultury i obyczaju, czego plon stanowią książki "Czary i czarty polskie oraz Wypisy Czarnoksięskie" (1923), "Polski słownik pijacki i Antologia bachiczna (1935), trzytomowy cykl "Cicer cum caule, czyli Groch z kapustą" (1958-63).
Twórczość Tuwima cieszyła się ogromną popularnością wśród czytelników i krytyki.
Julian Tuwim to jeden z najchętniej czytanych polskich poetów XX wieku, który pisał zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci. Do dziś jego utwory wzruszają i bawią kolejne pokolenia czytelników. 

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz